مهر: اعتکاف به معنای خود را باز داشتن، در جایی ماندن، گوشه نشینی برای عبادت و ... آمده است و در شرع مقدس عبارت است از ماندن در مسجد به قصد بندگی خدا و عبادت. اعتکاف، وسیله ارتباط و انس با خالق جهان است. اعتکاف، انقطاع از غیر به سوی خداست. اعتکاف، مجالی برای انس با خداست و مقدمه شهود رب و وصول به محضر لاهوتی اوست.
براساس بیان قرآن کریم، اعتکاف عملی بوده که در شریعت حضرت ابراهیم(ع) از مناسک و عبادتهای الهی به شمار می رفته و پیروان ایشان به این عمل می پرداختند. حضرت سلیمان(ع) نیز در بیت المقدس اعتکاف می کرد و آب و خوراک برای آن حضرت فراهم می شد و او در آنجا به عبادت می پرداخت. حضرت موسی(ع) با وجود مسئولیت سنگین رهبری و هدایت امت، برای مدت زمانی آنان را ترک کرد و برای خلوت با خدا به خلوت گاه کوه طور شتافت. حضرت زکریا(ع) از کسانی بود که سرپرستی معتکفان در بیت المقدس را به عهده داشت و از جمله کسانی را که در امر اعتکاف سرپرستی می کرد، حضرت مریم(س) بود.
پیامبر اکرم(ص) نیز مانند اجداد خود بر دین حضرت ابراهیم(ع) بود و عبادات متداول آن دین از جمله اعتکاف را بر پا می داشت. محل اعتکاف پیامبر، غار حرا بود. پیامبر(ص) پس از بعثت و هجرت به مدینه در مسجدالنبی معتکف می شد و با خدای یگانه خلوت می کرد.
پیامبر اکرم(ص) در کنار دیگر عبادتها، به اعتکاف توجه ویژه ای داشت. آن حضرت برای انجام این مهم، بر اعتکاف ماه رمضان، به ویژه دهه آخر آن اهتمام می ورزید و آن را با دو حج و دو عمره برابر می دانست.
پیامبر(ص) ابتدا دهه اولِ ماه رمضان، سپس دهه دوم و در نهایت، دهه سوم این ماه را برای انجام اعتکاف برگزید و پس از آن، تا آخر عمر، بر اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان مداومت داشت، چون دهه آخر ماه رمضان فرا می رسید، پیامبر رخت خواب خویش را جمع می کرد و خود را کاملاً آماده عبادت می ساخت و در زیر سایبانی که برای ایشان فراهم می شد، عبادت می کرد.
پیامبر اعظم(ص) می فرمایند: «هر کس در ماه رمضان 10 روز معتکف شود، ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است». امام خمینی(ره) می فرماید: «با فضیلت ترین اوقات اعتکاف ماه رمضان است و برترین ایام ماه رمضان، دهه آخر آن است».
آثار و برکات معنوی اعتکاف:
الف) مهمان شدن بر خدا، ماندن در مسجد که خانه خداست به منزله میهمان شدن بر صاحب خانه است. بنابراین نخستین پی آمد اعتکاف این است که معتکفان مورد اکرام پروردگار کریم قرار می گیرند.
ب) زمینه سازی برای روزه گرفتن و نماز خواندن
ج) یافتن شرافت قرآن خواندن
د) بهره مندی از فیوضات ذکر خدا و توسلات و دعاها
ه) برآورده شدن حاجت ها و دریافت پاداش بی پایان
و) آمرزش گناهان
ز) دوری از آتش دوزخ
